WRZESIŃSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY, s.26

Hutten-Czapski Franciszek (1873-1953),

ziemianin, baron, starosta. Urodzony 20.09.1873 w Cerkwicy jako syn Bolesława i Marii ze Skórzewskich. Absolwent gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu (matura w 1893). Studiował prawo na uniwersytetach w Berlinie, Kilonii i Monachium. Studiując w Berlinie, uczestniczył w poczynaniach patriotycznych Polonii, która skupiła się głównie w szeregach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Tam też wygłaszał liczne prelekcje na temat literatury i historii Polski. Po studiach zwiedził wiele państw w towarzystwie księcia Witolda Czartoryskiego - wnuka księcia Adama Czartoryskiego. W Turcji odznaczono go Tureckim Orderem Medżydie III klasy, a w Persji nadano mu Perski Order Lwa i Słońca III klasy. Podróże musiał jednak przerwać po nagłej śmierci ojca, objął zarząd nad majątkiem w Bardzie k. Wrześni. W pierwszych latach niepodległości (1918-1921) został pierwszym starostą powiatu wrzesińskiego. Jednoczesnie pełnił funkcję wiceprezesa Związku Ziemian na powiat wrzesiński, a także był cieszącym sie poważaniem członkiem Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Poznaniu. W 1925 zawarł związek małżeński z Anną Broeckere - spokrewnioną z bankierem włoskim Ettore Melisa. Z tego związku miał dwójkę dzieci: Tomasza (1930) i Marię (1931). W następnym roku (1926) odznaczono go ponownie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia na polu samorządowym. W 1939 hitlerowcy usunęli przemocą, w ciągu dziesięciu minut, całą rodzinę z Barda, deportując ich najpierw do Radomia, a potem do Garbatki, za to, że Czapski odrzucił intratną posadę zarządcy nad cukrowniami na terenie Warthegau. Po wojnie zamieszkał w Gnieźnie. Ostatnie lata żył w nędzy, utrzymując się czasami ze sprzedaży papierosów. Zmarł 26.07.1953 w Gnieźnie.

Wiesław Kubiak

Źródła: A.Boniecki, Herbarz Polski, t.III, cz.1, Warszawa 1900, s.276, 281; Powiat wrzesiński (folder), Września, s.5;
Obserwator Wrzesiński, nr 8, Września 1997, s.9; Obserwator Wrzesiński, nr 5, Września 1998, s.10;
Kwartalnik Wrzesiński, nr 4, Września 1999, s.30-31; pisemna relacja synowej Anny Hutten Czapskiej z Warszawy.