Maria Hutten-Czapska h. Leliwa
Komentarz do dokumentu:
Hutten Czapska (Orzeczenia)
Autor: Aleksandra Ziętek
Data dodania: 2008-05-05 10:40:32
Aleksandra Ziętek, studentka
Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu
Warszawskiego
28 kwietnia 2008 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu ogłosił wyrok Wielkiej Izby Trybunału w sprawie pilotażowej Hutten-Czapska przeciwko Polsce (skarga nr 35014/97) skreślając sprawę z listy po przyjęciu polubownego rozwiązania przez strony.
Stan faktyczny
Pani Maria Hutten-Czapska urodziła się w 1931 r. Jest obywatelką francuską polskiego pochodzenia. Przez znaczny okres mieszkała w Andresy we Francji. Obecnie mieszka w Polsce, w Poznaniu. Jest ona właścicielką domu oraz działki położonej w Gdyni. W czasie drugiej wojny światowej nieruchomość skarżącej przejęła armia niemiecka, a następnie, do maja 1945 r., była ona użytkowana przez Armię Czerwoną. Po wejściu w życie, w dniu 13 lutego 1946 r., dekretu dającego polskim władzom uprawnienie do oddawania w najem określonym najemcom lokali mieszkalnych znajdujących się w prywatnych domach, dom przeszedł pod zarząd państwowy. Rodzice skarżącej bezskutecznie próbowali odzyskać posiadanie nieruchomości.
W dniu 18 września 1990 r. Sąd Rejonowy w Gdyni wydał postanowienie stwierdzające, że skarżąca nabyła w drodze spadku nieruchomość po swoich rodzicach. W lipcu 1991 r. przejęła ona zarząd nieruchomością. Następnie, skarżąca wniosła szereg spraw – cywilnych oraz administracyjnych – bezskutecznie dążąc do odzyskania utraconego posiadania jej nieruchomości oraz przeniesienia najemców. Stan prawny M. Hutten-Czapska, podobnie jak 100 000 innych właścicieli nieruchomości, doświadczyła działania restrykcyjnego systemu czynszów regulowanych (z którego korzysta od 600 000 do 900 000 lokatorów), któremu początek dały przepisy prawne uchwalone jeszcze pod rządami komunistycznymi.
W 1994 r. wprowadzono w Polsce instytucję czynszu regulowanego, mającego zastosowanie do własności prywatnej. Właściciele byli zobowiązani do przeprowadzania kosztownych prac remontowych związanych z utrzymaniem budynków. Jednocześnie nie mogli pobierać czynszu w wysokości pokrywającej te wydatki. Według wyliczeń przygotowanych przez Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast czynsze pokrywały jedynie 60% kosztów utrzymania nieruchomości. W 2001 r. ustawa z 1994 r. została zastąpiona nową ustawą, która jednak utrzymała ograniczenia związane z rozwiązywaniem umów najmu oraz zobowiązania wynikające z utrzymania nieruchomości, wprowadziła również nową kontrolę wzrostu czynszów (wysokość czynszu nie mogła przekraczać 3% wartości odtworzeniowej lokalu).
Trybunał Konstytucyjny w wyrokach (wyroki z dnia 12 stycznia 2000, 10 października 2000, 2 października 2002) stwierdził, że system czynszu regulowanego, w kształcie przewidzianym zarówno w przepisach ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z 1994 r. jak i ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z 2001 r., był niezgodny z konstytucją. Zaskarżone przepisy zostały uchylone. W dniu 1 stycznia 2005 r. weszły w życie nowe przepisy, które następnie zostały uchylone jako niekonstytucyjne. W dniu 17 maja 2006 r. Trybunał Konstytucyjny uznał cały szereg przepisów ustawy z 2001 r. za niekonstytucyjne.
W celu wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Sejm uchwalił 15 grudnia 2006 r. przepisy zmieniające, które wprowadziły - między innymi - nowe przepisy regulujące podwyżki czynszów. W dniu 11 września 2006 r. TK uznał za niekonstytucyjne te przepisy ustawy z 2001 r., które ograniczały odpowiedzialność odszkodowawczą gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego dla lokatora, w sytuacji kiedy właściciel lokalu dysponował wykonalnym nakazem eksmisji. W dniach 8 grudnia 2006 r. oraz 24 sierpnia 2007 r. weszły w życie odpowiednio ustawa o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych oraz ustawa ustanawiająca mechanizm monitorujący poziomy czynszów. W dniu 29 lutego 2008 r. Rząd przedłożył do Sejmu ustawę o wspieraniu termomodernizacji i remontów.
Procedura
Skarga została wniesiona do Europejskiej Komisji Praw Człowieka 6 grudnia 1994 r., a następnie została przekazana do Trybunału w dniu 1 listopada 1998 r. Skarżąca zarzuciła, opierając się na artykule 1 Protokołu nr 1 (prawo do poszanowania mienia), że nie mogła korzystać ze swojej nieruchomości ani pobierać odpowiedniego czynszu za jej wynajem. Decyzją z 16 września 2003 r., Trybunał uznał skargę za częściowo dopuszczalną. Rozprawa w przedmiocie meritum skargi odbyła się 27 stycznia 2004 r. w Budynku Praw Człowieka w Strasburgu. 22 lutego 2005r. Izba orzekła, że doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 i uznała, że u źródeł stwierdzonego naruszenia leży problem systemowy, wynikający z wadliwości polskiego ustawodawstwa. Trybunał do sprawy skarżącej zastosował procedurę wyroku pilotażowego.
W dniu 19 maja 2005 r. Rząd zwrócił się na podstawie art. 432 Regulaminu Trybunału z wnioskiem o przekazanie sprawy do rozpoznania przez Wielką Izbę, a 6 lipca 2005 r. skład sędziowski Wielkiej Izby przychylił się do tego wniosku. Rząd argumentował, że czynsze regulowane zostały wprowadzone na początku 1994 roku , a protokół Konwencji został ratyfikowany 10 października 1994 roku. Trybunał nie podzielił tej argumentacji. Wyrok główny Wielkiej Izby w niniejszej sprawie został wydany 19 czerwca 2006 r.
28 kwietnia 2008 r. Trybunał postanowił jednogłośnie o skreśleniu skargi mając na uwadze ugodę, będącą zapowiedzią rozwiązania podstawowych problemów w polskim ustawodawstwie mieszkaniowym. Założenia wyroku W wyroku głównym wydanym w sprawie (19 czerwca 2006 r. ) Wielka Izba orzekła, że doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 (prawo do poszanowania mienia) do Konwencji w związku z faktem, że skarżąca nie mogła korzystać ze swojej własności oraz pobierać czynszu w odpowiedniej wysokości. Wielka Izba uznała, że stwierdzone naruszenie stanowi część problemu systemowego, tj. wadliwego polskiego ustawodawstwa mieszkaniowego. Wielka Izba wezwała Polskę do znalezienia krajowego środka zaradczego, który umożliwiłby właścicielom budynków uzyskiwanie dochodu z własności i jednocześnie zaspokajał potrzeby mieszkaniowe osób gorzej sytuowanych. Strony podpisały ugodę 8 lutego 2008 r. w Warszawie. W wyroku z 28 kwietnia 2008 r. Trybunał uznał, że ugoda, jaką zawarły strony, uwzględnia zarówno aspekty generalne jak i indywidualne wynikające ze stwierdzenia naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 w wyroku głównym.
Zgodnie z warunkami ugody Rząd RP zobowiązany jest zapłacić skarżącej 240 000 zł polskich za szkodę majątkową oraz 22 500 zł polskich z tytułu kosztów i wydatków. Rząd wskazał również na szereg środków o charakterze ogólnym, które już zostały lub zostaną podjęte, aby rozwiązać podstawowe problemy w polskim systemie mieszkaniowym:
1.mechanizm finansowego wsparcia państwa w zakresie inwestycji w mieszkalnictwo socjalne, lokale socjalne i mieszkania chronione;
2.poprawka (poprawka z grudnia 2006 r.) umożliwiająca właścicielom budynków podnoszenie czynszów w celu pokrycia kosztów należytego utrzymania, uzyskania zwrotu z inwestycji kapitałowych oraz otrzymywania „godziwego zysku”;
3.mechanizm służący monitorowaniu poziomu czynszów w celu uzyskania przejrzystości podwyżek czynszów;
4.projekt ustawy przewidujący częściową refundację kredytów zaciągniętych przez właścicieli nieruchomości na remonty i/lub termomodernizację budynków czynszowych; oraz pozostałe wysiłki mające na celu zapewnienie właścicielom budynków uzyskiwanie czynszów skorelowanych z rynkiem. Rząd RP uznał ponadto swoje zobowiązanie do zapewnienia rekompensaty osobom znajdującym się w sytuacji podobnej do skarżącej.
Rząd uznał przy tym, że wspomniany powyżej projekt ustawy będzie zapewniał właściwą rekompensatę. Trybunał zauważył, że może skreślić skargę z listy swoich spraw tylko wtedy, gdy jest przekonany, że ustalenia pomiędzy stronami czynią zadość „poszanowaniu praw człowieka gwarantowanych Konwencją oraz Protokołami dodatkowymi”. Zadaniem Trybunału było również rozpoznanie środków generalnych, które władze pozwanego państwa powinny podjąć w interesie innych potencjalnie poszkodowanych właścicieli nieruchomości, ponieważ do sprawy skarżącej Trybunał zastosował procedurę wyroku pilotażowego (podobnie jak w sprawie Broniowski przeciwko Polsce) . Trybunał uznał, że Rząd wykazał się zaangażowaniem podejmując działania zmierzające do wyeliminowania problemów natury systemowej, jakie zostały zidentyfikowane w wyroku głównym. Trybunał uznał, że zawarta ugoda czyni zadość poszanowaniu praw człowieka gwarantowanych w Konwencji oraz w Protokołach dodatkowych oraz postanowił o skreśleniu sprawy z listy.
Komentarz do wyroku
Na wyrok Trybunału z 28.04.2008 r. czekały tysiące właścicieli czynszówek liczących, że otworzy im on drogę do odszkodowań. Według szacunków Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości na skutek reglamentacji czynszów ok. 50 tys. Właścicieli kamienic straciło ok. 14 mld zł. Ponieważ wobec wyroku w sprawie Hutten-Czapska Trybunał zastosował procedurę wyroku pilotażowego, wszystkie podobne sprawy właścicieli nieruchomości wniesione do ETPCz zostaną cofnięte do polskiego systemu prawnego (spraw tego typu przed Trybunałem w Strasburgu jest 18). Trybunał może je rozpatrzyć, jeżeli okazałoby się, że z winy polskiego rządu właściciele nieruchomości nie mogą skorzystać ze środków zapowiadanych przez polski rząd.
Pełnomocnik ministra spraw zagranicznych ds. postępowań przed Trybunałem w Strasburgu Jakub Wołąsiewicz zwrócił uwagę, że Trybunał kierował się nie tylko zasadą poszanowania własności, lecz także celem społecznym. Jeżeli właściciele będą chcieli wnosić skargi z powodu ograniczenia zysków, będą musieli wykazać, że chodziło im o uzyskiwanie zysku z wynajmu mieszkań i skorzystać z pożyczki modernizacyjnej. "Dzięki temu stare budynki zostaną wyremontowane, a lokale nie znikną z zasobu mieszkaniowego. Nie jest to produkcja pustego pieniądza i inflacji - nie wypłaca się tylko odszkodowań, lecz za pieniądze publiczne wykonuje się pewne inwestycje" - zaznaczył Wołąsiewicz. Wołąsiewicz wyjaśnił: "To precedens. Ugoda zawiera dwa elementy - kwotę odszkodowania wynegocjowaną przez skarżącą i wskazanie, że 100 tysięcy właścicieli ma prawo do zaspokojenia roszczeń ze środka ogólnego - częściowo umarzanych pożyczek na inwestycje przewidzianych w projekcie ustawy o remontach i termomodernizacji".
W ramach ugody rząd obiecał ustawowe rozwiązanie problemu roszczeń podobnych do roszczeń Marii Hutten-Czapskiej. Rząd zaproponuje autopoprawkę do projektu ustawy o wspieraniu remontów i termomodernizacji, który jest już po pierwszym czytaniu w Sejmie. Zastąpi ona obecną, obowiązującą od 1999 r. ustawę o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Właściciele remontujący swoje kamienice wybudowane przed 1961 r. będą mogli liczyć na premię, która umożliwia spłatę jednej piątej kredytu na ten cel. Autopoprawka zakłada, że dostaliby oni dodatkowo także premię kompensacyjną, która w każdym przypadku będzie inna. Można przyjąć, że wyniesie od 300 do 600 zł za m kw., czyli w przypadku kamienicy z dziesięcioma mieszkaniami po 50 m kw. każde - 150-300 tys. zł. Według resortu infrastruktury wypłata premii kompensacyjnej może kosztować Skarb Państwa 5-6 mld zł. Ponieważ jak zaznaczył wiceminister infrastruktury Piotr Styczeń, nie wszyscy właściciele będą w stanie wziąć kredyt, resort rozważa przygotowanie rozwiązań, które umożliwiłyby im sięgnięcie po premię kompensacyjną na remont bez konieczności zadłużania się w banku. Rząd chce pomóc właścicielom wyremontować kamienice. Właściciele jednak nie są zadowoleni i sceptycznie podchodzą do rządowych propozycji. Według nich te przepisy będą martwe, a bardzo wielu właścicieli czynszówek nie będzie stać na zaciągnięcie kredytu na remont. Właściciele chcieliby dostać pieniądze do ręki, podobnie jak Maria Hutten-Czapska. Jeżeli jednak rząd wypełni swoje zobowiązania zawarte w ugodzie, być może sprawa ok. 100 000 właścicieli kamienic zostanie rozwiązana, a sami właściciele będą usatysfakcjonowani.
Niezależnie od dalszych kroków Rządu, wyrok w sprawie Hutten-Czapska dowodzi dużego znaczenia orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dzięki temu, że Trybunał zastosował procedurę wyroku pilotażowego, zmobilizował polski Rząd do podjęcia kroków natury systemowej. Oznacza to możliwość rozwiązania nie tylko problemu indywidualnego skarżącej, ale także doniosłe skutki dla tysięcy innych właścicieli nieruchomości.
28 kwietnia 2008 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu ogłosił wyrok Wielkiej Izby Trybunału w sprawie pilotażowej Hutten-Czapska przeciwko Polsce (skarga nr 35014/97) skreślając sprawę z listy po przyjęciu polubownego rozwiązania przez strony.
Stan faktyczny
Pani Maria Hutten-Czapska urodziła się w 1931 r. Jest obywatelką francuską polskiego pochodzenia. Przez znaczny okres mieszkała w Andresy we Francji. Obecnie mieszka w Polsce, w Poznaniu. Jest ona właścicielką domu oraz działki położonej w Gdyni. W czasie drugiej wojny światowej nieruchomość skarżącej przejęła armia niemiecka, a następnie, do maja 1945 r., była ona użytkowana przez Armię Czerwoną. Po wejściu w życie, w dniu 13 lutego 1946 r., dekretu dającego polskim władzom uprawnienie do oddawania w najem określonym najemcom lokali mieszkalnych znajdujących się w prywatnych domach, dom przeszedł pod zarząd państwowy. Rodzice skarżącej bezskutecznie próbowali odzyskać posiadanie nieruchomości.
W dniu 18 września 1990 r. Sąd Rejonowy w Gdyni wydał postanowienie stwierdzające, że skarżąca nabyła w drodze spadku nieruchomość po swoich rodzicach. W lipcu 1991 r. przejęła ona zarząd nieruchomością. Następnie, skarżąca wniosła szereg spraw – cywilnych oraz administracyjnych – bezskutecznie dążąc do odzyskania utraconego posiadania jej nieruchomości oraz przeniesienia najemców. Stan prawny M. Hutten-Czapska, podobnie jak 100 000 innych właścicieli nieruchomości, doświadczyła działania restrykcyjnego systemu czynszów regulowanych (z którego korzysta od 600 000 do 900 000 lokatorów), któremu początek dały przepisy prawne uchwalone jeszcze pod rządami komunistycznymi.
W 1994 r. wprowadzono w Polsce instytucję czynszu regulowanego, mającego zastosowanie do własności prywatnej. Właściciele byli zobowiązani do przeprowadzania kosztownych prac remontowych związanych z utrzymaniem budynków. Jednocześnie nie mogli pobierać czynszu w wysokości pokrywającej te wydatki. Według wyliczeń przygotowanych przez Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast czynsze pokrywały jedynie 60% kosztów utrzymania nieruchomości. W 2001 r. ustawa z 1994 r. została zastąpiona nową ustawą, która jednak utrzymała ograniczenia związane z rozwiązywaniem umów najmu oraz zobowiązania wynikające z utrzymania nieruchomości, wprowadziła również nową kontrolę wzrostu czynszów (wysokość czynszu nie mogła przekraczać 3% wartości odtworzeniowej lokalu).
Trybunał Konstytucyjny w wyrokach (wyroki z dnia 12 stycznia 2000, 10 października 2000, 2 października 2002) stwierdził, że system czynszu regulowanego, w kształcie przewidzianym zarówno w przepisach ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z 1994 r. jak i ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z 2001 r., był niezgodny z konstytucją. Zaskarżone przepisy zostały uchylone. W dniu 1 stycznia 2005 r. weszły w życie nowe przepisy, które następnie zostały uchylone jako niekonstytucyjne. W dniu 17 maja 2006 r. Trybunał Konstytucyjny uznał cały szereg przepisów ustawy z 2001 r. za niekonstytucyjne.
W celu wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Sejm uchwalił 15 grudnia 2006 r. przepisy zmieniające, które wprowadziły - między innymi - nowe przepisy regulujące podwyżki czynszów. W dniu 11 września 2006 r. TK uznał za niekonstytucyjne te przepisy ustawy z 2001 r., które ograniczały odpowiedzialność odszkodowawczą gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego dla lokatora, w sytuacji kiedy właściciel lokalu dysponował wykonalnym nakazem eksmisji. W dniach 8 grudnia 2006 r. oraz 24 sierpnia 2007 r. weszły w życie odpowiednio ustawa o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych oraz ustawa ustanawiająca mechanizm monitorujący poziomy czynszów. W dniu 29 lutego 2008 r. Rząd przedłożył do Sejmu ustawę o wspieraniu termomodernizacji i remontów.
Procedura
Skarga została wniesiona do Europejskiej Komisji Praw Człowieka 6 grudnia 1994 r., a następnie została przekazana do Trybunału w dniu 1 listopada 1998 r. Skarżąca zarzuciła, opierając się na artykule 1 Protokołu nr 1 (prawo do poszanowania mienia), że nie mogła korzystać ze swojej nieruchomości ani pobierać odpowiedniego czynszu za jej wynajem. Decyzją z 16 września 2003 r., Trybunał uznał skargę za częściowo dopuszczalną. Rozprawa w przedmiocie meritum skargi odbyła się 27 stycznia 2004 r. w Budynku Praw Człowieka w Strasburgu. 22 lutego 2005r. Izba orzekła, że doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 i uznała, że u źródeł stwierdzonego naruszenia leży problem systemowy, wynikający z wadliwości polskiego ustawodawstwa. Trybunał do sprawy skarżącej zastosował procedurę wyroku pilotażowego.
W dniu 19 maja 2005 r. Rząd zwrócił się na podstawie art. 432 Regulaminu Trybunału z wnioskiem o przekazanie sprawy do rozpoznania przez Wielką Izbę, a 6 lipca 2005 r. skład sędziowski Wielkiej Izby przychylił się do tego wniosku. Rząd argumentował, że czynsze regulowane zostały wprowadzone na początku 1994 roku , a protokół Konwencji został ratyfikowany 10 października 1994 roku. Trybunał nie podzielił tej argumentacji. Wyrok główny Wielkiej Izby w niniejszej sprawie został wydany 19 czerwca 2006 r.
28 kwietnia 2008 r. Trybunał postanowił jednogłośnie o skreśleniu skargi mając na uwadze ugodę, będącą zapowiedzią rozwiązania podstawowych problemów w polskim ustawodawstwie mieszkaniowym. Założenia wyroku W wyroku głównym wydanym w sprawie (19 czerwca 2006 r. ) Wielka Izba orzekła, że doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 (prawo do poszanowania mienia) do Konwencji w związku z faktem, że skarżąca nie mogła korzystać ze swojej własności oraz pobierać czynszu w odpowiedniej wysokości. Wielka Izba uznała, że stwierdzone naruszenie stanowi część problemu systemowego, tj. wadliwego polskiego ustawodawstwa mieszkaniowego. Wielka Izba wezwała Polskę do znalezienia krajowego środka zaradczego, który umożliwiłby właścicielom budynków uzyskiwanie dochodu z własności i jednocześnie zaspokajał potrzeby mieszkaniowe osób gorzej sytuowanych. Strony podpisały ugodę 8 lutego 2008 r. w Warszawie. W wyroku z 28 kwietnia 2008 r. Trybunał uznał, że ugoda, jaką zawarły strony, uwzględnia zarówno aspekty generalne jak i indywidualne wynikające ze stwierdzenia naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 w wyroku głównym.
Zgodnie z warunkami ugody Rząd RP zobowiązany jest zapłacić skarżącej 240 000 zł polskich za szkodę majątkową oraz 22 500 zł polskich z tytułu kosztów i wydatków. Rząd wskazał również na szereg środków o charakterze ogólnym, które już zostały lub zostaną podjęte, aby rozwiązać podstawowe problemy w polskim systemie mieszkaniowym:
1.mechanizm finansowego wsparcia państwa w zakresie inwestycji w mieszkalnictwo socjalne, lokale socjalne i mieszkania chronione;
2.poprawka (poprawka z grudnia 2006 r.) umożliwiająca właścicielom budynków podnoszenie czynszów w celu pokrycia kosztów należytego utrzymania, uzyskania zwrotu z inwestycji kapitałowych oraz otrzymywania „godziwego zysku”;
3.mechanizm służący monitorowaniu poziomu czynszów w celu uzyskania przejrzystości podwyżek czynszów;
4.projekt ustawy przewidujący częściową refundację kredytów zaciągniętych przez właścicieli nieruchomości na remonty i/lub termomodernizację budynków czynszowych; oraz pozostałe wysiłki mające na celu zapewnienie właścicielom budynków uzyskiwanie czynszów skorelowanych z rynkiem. Rząd RP uznał ponadto swoje zobowiązanie do zapewnienia rekompensaty osobom znajdującym się w sytuacji podobnej do skarżącej.
Rząd uznał przy tym, że wspomniany powyżej projekt ustawy będzie zapewniał właściwą rekompensatę. Trybunał zauważył, że może skreślić skargę z listy swoich spraw tylko wtedy, gdy jest przekonany, że ustalenia pomiędzy stronami czynią zadość „poszanowaniu praw człowieka gwarantowanych Konwencją oraz Protokołami dodatkowymi”. Zadaniem Trybunału było również rozpoznanie środków generalnych, które władze pozwanego państwa powinny podjąć w interesie innych potencjalnie poszkodowanych właścicieli nieruchomości, ponieważ do sprawy skarżącej Trybunał zastosował procedurę wyroku pilotażowego (podobnie jak w sprawie Broniowski przeciwko Polsce) . Trybunał uznał, że Rząd wykazał się zaangażowaniem podejmując działania zmierzające do wyeliminowania problemów natury systemowej, jakie zostały zidentyfikowane w wyroku głównym. Trybunał uznał, że zawarta ugoda czyni zadość poszanowaniu praw człowieka gwarantowanych w Konwencji oraz w Protokołach dodatkowych oraz postanowił o skreśleniu sprawy z listy.
Komentarz do wyroku
Na wyrok Trybunału z 28.04.2008 r. czekały tysiące właścicieli czynszówek liczących, że otworzy im on drogę do odszkodowań. Według szacunków Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości na skutek reglamentacji czynszów ok. 50 tys. Właścicieli kamienic straciło ok. 14 mld zł. Ponieważ wobec wyroku w sprawie Hutten-Czapska Trybunał zastosował procedurę wyroku pilotażowego, wszystkie podobne sprawy właścicieli nieruchomości wniesione do ETPCz zostaną cofnięte do polskiego systemu prawnego (spraw tego typu przed Trybunałem w Strasburgu jest 18). Trybunał może je rozpatrzyć, jeżeli okazałoby się, że z winy polskiego rządu właściciele nieruchomości nie mogą skorzystać ze środków zapowiadanych przez polski rząd.
Pełnomocnik ministra spraw zagranicznych ds. postępowań przed Trybunałem w Strasburgu Jakub Wołąsiewicz zwrócił uwagę, że Trybunał kierował się nie tylko zasadą poszanowania własności, lecz także celem społecznym. Jeżeli właściciele będą chcieli wnosić skargi z powodu ograniczenia zysków, będą musieli wykazać, że chodziło im o uzyskiwanie zysku z wynajmu mieszkań i skorzystać z pożyczki modernizacyjnej. "Dzięki temu stare budynki zostaną wyremontowane, a lokale nie znikną z zasobu mieszkaniowego. Nie jest to produkcja pustego pieniądza i inflacji - nie wypłaca się tylko odszkodowań, lecz za pieniądze publiczne wykonuje się pewne inwestycje" - zaznaczył Wołąsiewicz. Wołąsiewicz wyjaśnił: "To precedens. Ugoda zawiera dwa elementy - kwotę odszkodowania wynegocjowaną przez skarżącą i wskazanie, że 100 tysięcy właścicieli ma prawo do zaspokojenia roszczeń ze środka ogólnego - częściowo umarzanych pożyczek na inwestycje przewidzianych w projekcie ustawy o remontach i termomodernizacji".
W ramach ugody rząd obiecał ustawowe rozwiązanie problemu roszczeń podobnych do roszczeń Marii Hutten-Czapskiej. Rząd zaproponuje autopoprawkę do projektu ustawy o wspieraniu remontów i termomodernizacji, który jest już po pierwszym czytaniu w Sejmie. Zastąpi ona obecną, obowiązującą od 1999 r. ustawę o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Właściciele remontujący swoje kamienice wybudowane przed 1961 r. będą mogli liczyć na premię, która umożliwia spłatę jednej piątej kredytu na ten cel. Autopoprawka zakłada, że dostaliby oni dodatkowo także premię kompensacyjną, która w każdym przypadku będzie inna. Można przyjąć, że wyniesie od 300 do 600 zł za m kw., czyli w przypadku kamienicy z dziesięcioma mieszkaniami po 50 m kw. każde - 150-300 tys. zł. Według resortu infrastruktury wypłata premii kompensacyjnej może kosztować Skarb Państwa 5-6 mld zł. Ponieważ jak zaznaczył wiceminister infrastruktury Piotr Styczeń, nie wszyscy właściciele będą w stanie wziąć kredyt, resort rozważa przygotowanie rozwiązań, które umożliwiłyby im sięgnięcie po premię kompensacyjną na remont bez konieczności zadłużania się w banku. Rząd chce pomóc właścicielom wyremontować kamienice. Właściciele jednak nie są zadowoleni i sceptycznie podchodzą do rządowych propozycji. Według nich te przepisy będą martwe, a bardzo wielu właścicieli czynszówek nie będzie stać na zaciągnięcie kredytu na remont. Właściciele chcieliby dostać pieniądze do ręki, podobnie jak Maria Hutten-Czapska. Jeżeli jednak rząd wypełni swoje zobowiązania zawarte w ugodzie, być może sprawa ok. 100 000 właścicieli kamienic zostanie rozwiązana, a sami właściciele będą usatysfakcjonowani.
Niezależnie od dalszych kroków Rządu, wyrok w sprawie Hutten-Czapska dowodzi dużego znaczenia orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dzięki temu, że Trybunał zastosował procedurę wyroku pilotażowego, zmobilizował polski Rząd do podjęcia kroków natury systemowej. Oznacza to możliwość rozwiązania nie tylko problemu indywidualnego skarżącej, ale także doniosłe skutki dla tysięcy innych właścicieli nieruchomości.
Kamienica, na której poległa Polska w Strasburgu
Grzegorz Szaro, Gdańsk
2005-02-25, ostatnia aktualizacja 2005-02-24 00:00
Kamienica, z powodu której Polska przegrała w Strasburgu bój o czynsze, to ruina zamieszkana przez jedną, w dodatku regularnie płacącą, lokatorkę
ZOBACZ TAKŻE
- Co teraz zrobi rząd (25-02-05, 00:00)
Centrum Gdyni, kilkaset metrów od głównego miejskiego traktu - ul. Świętojańskiej - stoi modernistyczna willa. Niestety, jest w fatalnym stanie: okna na klatce schodowej zabite płytą pilśniową, na ścianach łuszczy się farba olejna, dach przecieka, z sufitu zwisają dwumetrowe pajęczyny.
- Właścicielki nie interesuje, co się tu dzieje. Ostatni raz była tu pięć lat temu - mówi przez uchylone drzwi do mieszkania na poddaszu siwa jak gołąb staruszka. Jest jedyną lokatorką w budynku. Dwa pozostałe mieszkania stoją puste. - Jedno od pięciu lat, odkąd zmarła sąsiadka, a lokatorzy drugiego mieszkania wyprowadzili się jakiś rok temu - dodaje kobieta, która nie chce się przedstawić i nie pozwala zrobić sobie zdjęcia. - Boję się złodziei, bo nawet nie miałabym kogo wezwać na pomoc - tłumaczy.
Widok wczorajszej "Gazety" z tytułem "Kamienicznicy dają rządowi ultimatum" nie robi na niej wielkiego wrażenia. - Coś słyszałam, że pani Czapska się procesuje. Ale nie ze mną. Ja co miesiąc wpłacam jej na konto 180 zł. Sama opłacam wodę i prąd. W sumie wychodzi ponad 300 zł. Pani Czapska nigdy więcej ode mnie nie chciała. A nawet, gdyby chciała, toby nie dostała, bo nie mam żadnych nadwyżek pieniążków. Nawet mała podwyżka to byłaby dla mnie katastrofa.
Najpierw faszyści, potem komuniści
Willę zbudowali w latach 30. rodzice Marii Hutten-Czapskiej. Nie cieszyli się nią długo - po zajęciu miasta przez Niemców zostali wypędzeni, a w ich domu zamieszkał oficer SS. Po wejściu Armii Czerwonej willę Czapskich przejął na krótko rosyjski generał, a po wojnie władze PRL podzieliły dom na trzy mieszkania komunalne.
Po upadku komuny mieszkająca w Paryżu spadkobierczyni nieruchomości Maria Hutten-Czapska rozpoczęła starania o jej odzyskanie. W 1992 r. do gdańskiego sądu trafiła pierwsza sprawa, częściowo wygrana przez kobietę. Pełne prawo do budynku przyznał jednak Czapskiej dopiero w ostatni wtorek Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Nakazał polskiemu rządowi w pół roku oddać właścicielce całą nieruchomość lub porozumieć się z nią w inny sposób. Gdyby do porozumienia nie doszło, Polsce grozi wypłata 134 tys. euro odszkodowania.
Przy okazji trybunał uznał, że polskie przepisy ograniczające wysokość czynszów naruszają prawo własności - one także mają być zmienione w sześć miesięcy. Właśnie to orzeczenie ucieszyło polskich kamieniczników, a przeraziło lokatorów.
Starsza pani musi odejść
Zapytaliśmy reprezentującego Marię Hutten-Czapską mecenasa Bartłomieja Sochańkiego, jakie są teraz zamiary jego klientki wobec jedynej lokatorki.
- Rząd musi przekazać kamienicę pustą. Tej pani państwo musi zapewnić inne mieszkanie - odpowiada mecenas.
- A co klientka zrobi z budynkiem?
- Dom zostanie wyremontowany. Prawdopodobnie będzie w nim miała siedzibę fundacja Bursztynowy Szlak, która zajmować się będzie wymianą kulturalno-turystyczną między młodzieżą z Polski i Francji - odpowiedział Sochański.
- Właścicielki nie interesuje, co się tu dzieje. Ostatni raz była tu pięć lat temu - mówi przez uchylone drzwi do mieszkania na poddaszu siwa jak gołąb staruszka. Jest jedyną lokatorką w budynku. Dwa pozostałe mieszkania stoją puste. - Jedno od pięciu lat, odkąd zmarła sąsiadka, a lokatorzy drugiego mieszkania wyprowadzili się jakiś rok temu - dodaje kobieta, która nie chce się przedstawić i nie pozwala zrobić sobie zdjęcia. - Boję się złodziei, bo nawet nie miałabym kogo wezwać na pomoc - tłumaczy.
Widok wczorajszej "Gazety" z tytułem "Kamienicznicy dają rządowi ultimatum" nie robi na niej wielkiego wrażenia. - Coś słyszałam, że pani Czapska się procesuje. Ale nie ze mną. Ja co miesiąc wpłacam jej na konto 180 zł. Sama opłacam wodę i prąd. W sumie wychodzi ponad 300 zł. Pani Czapska nigdy więcej ode mnie nie chciała. A nawet, gdyby chciała, toby nie dostała, bo nie mam żadnych nadwyżek pieniążków. Nawet mała podwyżka to byłaby dla mnie katastrofa.
Najpierw faszyści, potem komuniści
Willę zbudowali w latach 30. rodzice Marii Hutten-Czapskiej. Nie cieszyli się nią długo - po zajęciu miasta przez Niemców zostali wypędzeni, a w ich domu zamieszkał oficer SS. Po wejściu Armii Czerwonej willę Czapskich przejął na krótko rosyjski generał, a po wojnie władze PRL podzieliły dom na trzy mieszkania komunalne.
Po upadku komuny mieszkająca w Paryżu spadkobierczyni nieruchomości Maria Hutten-Czapska rozpoczęła starania o jej odzyskanie. W 1992 r. do gdańskiego sądu trafiła pierwsza sprawa, częściowo wygrana przez kobietę. Pełne prawo do budynku przyznał jednak Czapskiej dopiero w ostatni wtorek Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Nakazał polskiemu rządowi w pół roku oddać właścicielce całą nieruchomość lub porozumieć się z nią w inny sposób. Gdyby do porozumienia nie doszło, Polsce grozi wypłata 134 tys. euro odszkodowania.
Przy okazji trybunał uznał, że polskie przepisy ograniczające wysokość czynszów naruszają prawo własności - one także mają być zmienione w sześć miesięcy. Właśnie to orzeczenie ucieszyło polskich kamieniczników, a przeraziło lokatorów.
Starsza pani musi odejść
Zapytaliśmy reprezentującego Marię Hutten-Czapską mecenasa Bartłomieja Sochańkiego, jakie są teraz zamiary jego klientki wobec jedynej lokatorki.
- Rząd musi przekazać kamienicę pustą. Tej pani państwo musi zapewnić inne mieszkanie - odpowiada mecenas.
- A co klientka zrobi z budynkiem?
- Dom zostanie wyremontowany. Prawdopodobnie będzie w nim miała siedzibę fundacja Bursztynowy Szlak, która zajmować się będzie wymianą kulturalno-turystyczną między młodzieżą z Polski i Francji - odpowiedział Sochański.
Kamienicznicy walczą o odszkodowania
28-07-2008, ostatnia aktualizacja
28-07-2008 08:00
Rząd nie zamierza w pełni naprawić szkód wyrządzonych właścicielom kamienic w latach 1994 – 2005, mimo przegranej przed Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu jednej ze spraw – twierdzą przedstawiciele Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości. Wyliczyli, że roszczenia sięgają około 15 mld złotych
W ogniu krytyki Ogólnopolskiego Stowarzyszenia
Właścicieli
Przewiduje to autopoprawka do projektu ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, która ma związek z zakończonymi negocjacjami ugodowymi w sprawie Marii Hutten-Czapskiej przeciw Polsce. Zdaniem właścicieli budynków nowe przepisy nie zrekompensują w pełni powstałych szkód.
Czy ruszy lawina spraw
Po wypłacie przez rząd odszkodowania Marii Hutten-Czapskiej w wyniku przegranej przez Polskę sprawy przed Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu, właściciele nieruchomości żądają zadośćuczynienia dla wszystkich właścicieli kamienic, którzy czują się poszkodowani przepisami dotyczącymi wysokości czynszów.
Przypomnijmy. Maria Hutten-Czapska, właścicielka domu w Gdyni, wniosła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu na to, że przepisy narzucają wysokość podwyżek czynszu w jej domu. Wygrała – Trybunał wyrokami z 2005 i 2006 r. orzekł, że polskie przepisy chronią lokatorów kosztem właścicieli, a wieloletnie ograniczenia podwyżek czynszów w kamienicach naruszają konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Jednocześnie Trybunał zasądził odszkodowanie w wysokości 30 tys. euro za straty moralne i dał sześć miesięcy polskiemu rządowi na porozumienie się z Hutten-Czapską w tej sprawie. Negocjacje trwały jednak dwa lata. Ostatecznie 28 kwietnia bieżącego roku przyznano Marii Hutten-Czapskiej 240 tys. złotych odszkodowania za straty finansowe i 22,5 tys. złotych tytułem zwrotu kosztów procesowych. Jednocześnie sprawa ta została potraktowana jako precedens. Dziś na rozpatrzenie w Trybunale czeka 18 tego typu spraw.
– Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności nakazuje przyznać poszkodowanym pełne zadośćuczynienie. Z uwagi na pilotażowy charakter sprawy Marii Hutten-Czapskiej zadośćuczynienie musi dotyczyć wszystkich właścicieli w takiej sytuacji prawnej jak sprawa Hutten-Czapskiej – twierdzi Tomasz Urbaś, wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości